سازمان خلاق چیست؟ فکر می‌کنید سازمان شما یک سازمان خلاق و نوآور است؟

با پیشرفت روزافزون دانش و فناوری اطلاعات، کسب و کارهای امروزی نیازمند آموزش مهارت‌هایی هستند که با کمک آن‌ بتوانند همگام با توسعه علم و فناوری حرکت کنند. این تحولات پیچیده و پرشتاب، بسیاری از سازمان‌های موفق جهان را بر آن داشته تا اهداف، ارزش‌ها، روش‌ها و ساختار خود را در جهت به کارگیری خلاقیت و نوآوری و ایجاد محیطی خلاق هدایت کنند.

زمانی که از خلاقیت صحبت می‌کنیم، موضوع سازمان خلاق هم مطرح می‌شود. الان دیگر یکی از اهداف اصلی مدیران داشتن سازمانی خلاق و نوآور است. در این مطلب قصد داریم راجع به این نوع سازمان‌ها و کاربردهای تفکر خلاق در سازمان صحبت کنیم.

سازمان خلاق چیست؟

پیش از تعریف سازمان خلاق (Creative organization)، لازم است بدانیم، مفاهیم «خلاقیت» و «نوآوری» دو مفهوم جدا از هم هستند، در حالی که اغلب به جای هم به کار می‌روند. «خلاقیت» عبارت است از به کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر جدید.

«نوآوری» به معنی کاربردی ساختن افکار و اندیشه‌های جدید ناشی از خلاقیت است. به بیان دیگر، در خلاقیت، اطلاعات جدید به دست می‌آوریم در حالی که در نوآوری آن اطلاعات را به اشکال گوناگون به بازار عرضه می‌کنیم.

با توجه به توضیحات داده شده، سازمان نوآور و خلاق، سازمانی همیشه در حال تغییر است و به طور مداوم و مستمر ایده‌ها و روش‌های جدید را امتحان می‌کند تا بتواند خدمات و محصولات بهتری به مخاطبان خود ارائه دهد. هرچند در یک سازمان خلاق و نوآور ممکن است همه خدمات، محصولات و یا فرآیندها موفقیت‌آمیز نباشد، اما این سازمان سعی می‌کند مدام با مشتریان و مخاطبان خود سازگار و هماهنگ شود و بهترین محصولات و خدمات را به آن‌ها ارائه دهد.

ویژگی‌های افراد خلاق چیست؟

افراد خلاق، نیاز اصلی و اساسی سازمان نوآور خلاق به شمار می‌رود. در واقع  خلاقیت کارکنان است که Creative organization را ایجاد می‌کند. بیان دیگر، شرکت‌ها و سازمان‌ها از استعدادهای و توانمندی‌های اعضای خود برای تولید محصولات و خدمات جدید استفاده می‌کنند. موارد زیر برخی از خصوصیات شخصیتی افراد خلاق را نشان می‌دهد. این موارد عبارت است از:

• توان برقراری ارتباط گرم و صمیمانه با سایر افراد
• برخورداری از سلامت روانی و ادراکی
• توانایی ایجاد و ارائه ایده‌ها و پیشنهادات جدید
• توجه به جزئیات مسائل
• دقت و حساسیت نسبت به محیط
• علاقه‌مند به آزمایش و تجربه چیزهای جدید
• داشتن روحیه انتقادپذیری
• توان مدیریت و سازمان‌دهی مسائل گوناگون
• توجه به چالش‌های جدید و مسائل پیچیده
• مسئولیت پذیری و…

ویژگی‌های سازمان خلاق چیست؟

سازمان‌های خلاق ویژگی‌های مثبت زیادی دارند که در هدایت آن‌ها به سمت موفقیت، تاثیرگذار است. در ادامه تعدادی از ویژگی‌های این دسته از سازمان‌ها را معرفی خواهیم کرد.

داشتن مدیران خلاق و نوآور، مهم‌ترین ویژگی سازمان‌های خلاق به حساب می‌آید.. این مدیران هم خودشان خلاق هستند، هم از ایده‌های خلاقانه سایر افراد استقبال می‌کنند. علاوه براین، با ایجاد تمایل در افراد سازمان، سعی می‌کنند کارکنانی خلاق برای سازمان پرورش دهند. در واقع آن‌ها سعی می‌کنند محیط سازمان را برای ایجاد، رشد و پرورش خلاقیت سازمان آماده کنند.

مدیرانی که صرفا دوست دارند سازمان خلاقی داشته باشند، اما برای رسیدن به آن هیچ تلاشی نمی‌کنند، یعنی حاضر نیستند راهکارهای قدیمی را کنار بگذارند، نظرات سایر افراد را بشنوند و… نباید انتظار ایجاد یک Creative organization را داشته باشند.

• کارکنان اندیشمند و متفکر

یکی از مهم‌ترین ویژگی ‌های سازمانهای خلاق و نوآور، وجود پرسنل مستعد و متفکر است. این دسته از افراد، علاوه بر داشتن ایده‌های خاص و ناب، توانایی خوبی در درک و تحلیل مسائل در حوزه‌های مختلف دارند.

• فرهنگ سازمانی مناسب

مدیریت سازمان می‌تواند با ایجاد یک فرهنگ مناسب سازمانی، به رشد و پروش خلاقیت در سازمان کمک قابل توجهی کند. بهتر است رفتارهایی را در سازمان ایجاد و نهادینه کرد که به رشد و پیشرفت سازمان منجر شود. به عنوان مثال می‌توانید «ارائه پیشنهاد» را در سازمان به یک فرهنگ رایج تبدیل کنید.

• ایجاد رقابت سالم

یک سازمان موفق باید بتواند رقابت صحیح و سالمی را در میان کارکنان خود ایجاد کند. رقابت سالم پس از مدتی باعث ایجاد و گسترش راهکارهای خلاقانه در کسب و کار می‌شود. به این ترتیب سازمان ما ساده‌تر و سریع‌تر به اهداف خود می‌رسد.

• در دسترس بودن مدیران

مدیری که می‌خواهد سازمانی خلاق و هدفمند داشته باشد، باید در دسترس باشد و پرسنل بتوانند به راحتی با او ارتباط برقرار کنند. طبیعتا مدیرانی که به نظرات کارکنان خود گوش می‌دهند، به پرسنل خود توجه می‌کنند و بی واسطه به آن‌ها اجازه ملاقات می‌دهند، محبوب‌تر هستند و سریع‌تر به سمت سازمان خلاق هدایت می‌شوند.

یک سازمان، زمانی خلاق به شمار می‌رود که یک سازمان یادگیرنده (learned organization) باشد و فرایند آموزش و یادگیری در آن دائمی باشد. چنین سازمانی سعی می‌کند از دانش افراد متخصص برای آموزش به سایر کارکنان سازمان استفاده کرده  سطح علمی آن‌ها را ارتقا دهد. خوب است بدانید اکثر سازمان‌های موفق از روش‌های مختلف که بسیاری از آن‌ها جنبه تفریح و سرگرمی دارد، برای آموزش و افزایش یادگیری کارکنان استفاده می‌کنند.

• گسترش فعالیت‌های گروهی

از دیگر ویژگی‌های سازمانهای‌ خلاق و نوآور، گسترش کار گروهی است. در سازمان‌های خلاق، مدیران سعی می‌کنند کارکنان را به مشارکت در کار گروهی و تیمی ترغیب کنند. وقتی تیم تشکیل شود و کارها به صورت گروهی انجام شود، خلاقیت هم افزایش پیدا می‌کند. بنابراین سازمان ما قدرتمندتر و خلاق‌تر پیش می‌رود.

• رویکرد بی طرفانه

بخش مدیریت در سازمان‌های خلاق، رویکردی کاملا عینی و بی طرف نسبت به کارمندان خود دارد. در این سازمان‌ها ایده‌ها و نظرات کارمندان بر اساس کارآمدی و سودمندی آن‌ها ارزیابی می‌شود، نه بر اساس موقعیت ارائه دهندگان.

• ارتباطات آزاد

در سازمان‌های خلاق، قوانین و مقررات حاکم، در زمینه برقراری ارتباطات به صورت آزاد است. به عنوان مثال، ارتباط دو طرفه، تبادل آزاد ایده، استفاده از انواع مختلف روش‌های ارتباطی و… نمونه‌هایی از این نوع ارتباطات است.

خودمختاری معمولا در تمامی سطوح سازمان خلاق و نوآور وجود دارد. از این رو، اعضای سازمان در انجام اقدامات و انتخاب وظایف خود کاملا آزاد هستند و ایده‌های پیشنهادی آن‌ها کاملا جدید و مدرن است. در این نوع سازمان‌ها تصمیمات نیز متناسب با شرایط موجود گرفته می‌شود.

• استفاده از سایر ابعاد و تکنیک‌ها

معمولا در سازمان‌های خلاق، علاوه بر روش‌هایی که تاکنون مورد استفاده قرار می‌گرفته، ابعاد و تکنیک‌های اضافی مانند سیستم ثبت پیشنهادات، طوفان مغزی، انواع روش‌های حل مساله و… نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• ظرفیت پذیرش تغییرات

در سازمان‌های خلاق، با تقویت روحیه تغیر پذیری، تمامی سطوح از مدیران تا کارمندان، آماده و مشتاق پذیرش تغییرات جدید هستند و از آن‌ها  استقبال می‌کنند.

• چارچوب سازمانی غیرمتمرکز

در سازمان‌های خلاق چارچوب سازمانی به شکل غیرمتمرکز تعریف شده است. بنابراین کارمندان، نه تنها در برنامه‌ریزی برای کارهای خود کاملا آزاد هستند، بلکه برای رفتار و مشارکت خلاق نیز فرصت کافی دارند.

• ارتقای موقعیت شغلی

معمولا برای انتخاب و ارتقای افراد در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف، دو عامل در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از: سابقه فعالیت و کیفیت فعالیت (شایستگی). اما در سازمان‌های خلاق ترفیع درجه کارکنان فقط بر اساس کیفیت کار و شایستگی آنها صورت می‌گیرد.

• ارائه خدمات مطلوب و قابل قبول

وقتی سازمانی با هدف ارائه خدمات مفید و موثر به مشتریان شکل گیرد، این هدف در بین کارکنان نیز گسترش پیدا می‌کند. برای موفقیت بیشتر و رسیدن به این هدف، می‌توانید برای ارائه نظرات و پیشنهادات اعضا و کارکنان سازمان، زمینه لازم را فراهم کنید.

نقش مدیریت تغییر در سازمان خلاق چیست؟

تا اینجا با سازمان‌های خلاق و ویژگی‌ آن‌ها آشنا شدیم. در این بخش مدیریت تغییر در Creative organization را بررسی خواهیم کرد. مدیریت تغییر نوعی رویکرد جامع، دوره‌ای و ساختاریافته برای گذار کارکنان سازمان از وضعیت کنونی به وضعیت طراحی شده در آینده است، به ترتیبی که با منافع سازمان هماهنگ و همراه باشد. مدیریت تغییر به سازمان‌های خلاق کمک می‌کند تا افراد، فرآیندها، ساختار و استراتژی‌های سازمان را یکپارچه و همسو کنند. می‌توانیم بگوییم سازمان‌های خلاق، استراتژی‌های سازمانی پویا و تکامل پذیر را انتخاب کرده و در پیش می‌گیرند. به این ترتیب، الگوهای تغییر، قابل پیش‌بینی و قابل تطبیق با اجزای سازمان خواهد بود.

بنابراین استانداردها و روش‌های مدیریت تغییر از جمله الگوهای موفقیت در سازمان‌ها و شرکت‌های خلاق به شمار می‌رود.

چالش‌های سازمان خلاق چیست؟

• سازمان‌های خلاق و نوآور به طور مداوم و مستمر محصولات جدید برای فروش عرضه می‌کنند و خدمات و محصولات خود را برای مخاطبان به روشی خلاقانه تغییر می‌دهند. اما کم کم با توسعه سازمان و رشد کسب و کار، ادامه فرآیند خلاقیت و نوآوری، سخت شده و چالش‌های خاص خود را ایجاد خواهد کرد.
• شرکت‌های مطرح و باسابقه در حوزه نوآوری و خلاقیت، به مرور زمان به کندی در ساختار و به تعویق افتادن فرآیندهای اجرایی و سازمانی دچار می‌شوند. این عوامل بزرگترین چالش‌ها و موانع را در برابر نوآوری و خلاقیت سازمانی ایجاد می‌کند.
• کند شدن ساختار سازمانی سازمان‌های خلاق (مرحله قبل)، در جریان اجرای پروژه‌های تغییر، نشان‌ می‌دهد زمان آن فرا رسیده که سازمان‌ها از BPM و BPMS استفاده کنند. سازمان‌های خلاق باید به کمک این ابزارها و با مکانیزه کردن فرآیندهای موجود، مجددا توان خود را برای ارائه نوآوری و خلاقیت در ارائه محصولات و خدمات به دست آورند.

اما اینکه BPM چگونه در افزایش بهره‌وری سازمان خلاق موثر است و یا اینکه سیستم BPMS در سازمان اخلاق چه اهمیتی دارد را در مطالب بعدی بررسی خواهیم کرد.

مشاهده کردید که ایجاد سازمان نوآور و خلاق، علاوه بر اینکه می‌تواند در حل مسائل مزمن در سازمان موثر باشد، می‌تواند به کسب و کارها در دستیابی به بهترین راه‌حل‌ها نیز کمک کند. همچنین گفتیم گام اول برای ایجاد یک سازمان خلاق، مدیران هستند. آن‌ها باید تغییر را از خودشان شروع کنند تا سازمان متحول شود. به این ترتیب که باید به طور مستمر آمادگی شنیدن و پذیرش اندیشه‌های جدید و خلاقانه را داشته و از نظرات و راهکارهای تازه استقبال کنند.

در این مطلب سعی کردیم Creative organization و ویژگی‌های آن را به طور مفصل مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم. با ویژگی‌هایی که بیان شد، فکر می‌کنید سازمان شما یک سازمان نوآور و خلاق است؟ اگر نیست، چقدر از این نوع سازمان فاصله دارد؟